KEMENÇE

                                                 KEMENÇE


Türkçe'ye Farsçadan geçmiş olan kemençe kelimesi Farsça'daki keman kelimesi ile -çe ekinin bir araya gelmesi ile oluşur. Yayla çalınan küçük saz anlamına gelir. Orta Asya’da kemençeye tam benzemese de onun atası sayılabilecek sazlar görülür. Kemençe kelimesi Türkiye dışında İran, Ermenistan, Yunanistan, Gürcistan, Azerbaycan gibi ülkelerde de kullanılır.
Kemençe çeşitleri
Kemençeyi fiziksel görünümüne göre, ses özelliklerine göre ve yapımında kullanılan ağaca göre sınıflandırmak mümkündür. Ayrıca kullanıldığı coğrafyaya göre de farklı isimler alabilir. Kullanıldığı coğrafyaya göre bazı kemençe türleri Rebab-Afganistan Kemençesi, Ermenistan Kemençesi, Armudi kemençe ve Gürcü kemençesidir. Türkiye'de ise Armudi kemençesi ve Karadeniz kemençesi olarak iki tür kemençe bulunur. Karadeniz kemençesinin fiziki yapısı ve çalınış tarzı diğer kemençe türlerinden farklıdır.
Boyutlarına göre sınıflandırıldığında kemençeler standart kemençe ve cura olarak ayrılır. Cura normalden daha kısa imal edilen bir türdür. Sesin ince veya kalın olmasına göre ise zil ve sağır olarak ayrılabilir. Ayrıca notalarına göre kemençeler Sol ve La olarak da isimlendirilirler.
Kemençenin tarihi
Kemençenin türlerinden biri olan Rebab bilinen ilk yaylı çalgıdır. İran'da doğmuş olan Rebab 9. yüzyılda Avrupa'ya yayılmıştır ve Orta Çağ ile birlikte Rönesans döneminde de yoğun bir şekilde kullanılmıştır. 19. yüzyılda Türk müziğinde kemençe yerini yavaş yavaş kemana bırakmıştır. Karadeniz kemençesi yerel halk oyunlarından olan horonlar sayesinde varlığını korumuştur. Armudi kemençe ise fasıl topluluklarıyla devamını sağlamıştır.
Kemençenin özellikleri
Kemençe yapısal olarak bazı kısımlara ayrılır. Bu kısımların isimleri baş, sap, gövde, alt eşik, orta eşik, üst eşik, direk, kapak, ses delikleri, yay ve klavye olarak adlandırılır. Kemençenin baş, sap ve gövde kısımları için dut, akça ağaç, ardıç, ladin veya erik ağacı kullanılır. Baş, sap ve gövde kısımları oyularak tek parça halinde yapılır. Ayrıca klavye, alt eşik, orta eşikleri ile kulaklar aynı ağaçtan yapılabilir. Kemençe yapımcılığı Görele, Tirebolu, Espiye, Samsun, Alaçam, Eynesil, Mesudiye, Akyazı, Vakfıkebir, Akçaabat, Tonya, Maçka, Sürmene'de devam etmekte olup genellikle bu zanaat babadan oğula aktarılır.